Landcare Research - Manaaki Whenua

Landcare-Research -Manaaki Whenua

FNZ 69 - Carabidae (Insecta: Coleoptera): synopsis of species - Māori summary

Larochelle, A; Larivière, M-C 2013. Carabidae (Insecta: Coleoptera): synopsis of species, Cicindelinae to Trechinae (in part). Fauna of New Zealand 69, 193 pages.
( ISSN 0111-5383 (print), ISSN 1179-7193 (online) ; no. 69. ISBN 978-0-478-34738-8 (print), ISBN 978-0-478-34739-5 (online) ). Published 7 Mar 2013
ZooBank: http://zoobank.org/References/E5F2CF9A-BC6D-47C1-A3EC-A948CB58ECC7

Māori summary — He Whakarāpopototanga

Ngā pītara noho papa

Kua hipa ake i te 34,000 ngā momo o te whānau Carabidae (ngā pītara noho papa, tae atu ki ngā tātaka), nō ngā puninga 1927, huri katoa i te ao. Kitea ai ngā pepeke nei i te nuinga o ngā kāinga noho o te taiwhenua, i te nuinga o ngā whenua-rahi o te ao. He pītara ngaruru, he tiwha anō, nā te rerekē o te hanga me ngā tae. Ko te nuinga, he haere pō, ā, kai ai rātou i ngā momo hanga huhua, tae atu ki te pepeke me te pūngāwerewere; heoi, ko ētahi momo, he haere awatea, ā, kai ai ērā rā i te tipu. Ko te nuinga o ngā pītara noho papa i ngā takiwā kāore i tino makariri, ka noho ki te mata tonu o Papa, engari ko ētahi ka noho ki roto tonu i te oneone (hei tauira, ko Anillina), ki te ana (hei tauira, ko Trechini me Harpalini), ki te otaota rānei (pērā i a Zolini me Lebiini). He rerekore te nuinga o ngā momo o Aotearoa, nā konā i kore ai e pirara ki tawhiti, nā konā anō i herea ai te hanumi haere o ngā ira e whakatau ana i te hanga o te tinana, me te aha, kua kaha tonu te taurangi o tērā āhua. I te Rārangi a Larochelle & Larivière (Ko te Aitanga Pepeke o Aotearoa 43) o te tau 2001, e 5 ngā whānau iti, e 20 ngā iwi, e 78 ngā puninga, e 424 ngā momo i Aotearoa nei. Engari i tēnei tuhinga hou, e 7 ngā whānau iti, e 20 ngā iwi, e 97 ngā puninga, e 518 ngā momo. Kia oti rawa ngā huānga katoa te whakarārangi, te whakaahua, tērā ka eke ki te 800 ngā momo. Ina whakaritea ki ngā takiwā nui ake, mahana ake o te ao, kāore i pērā rawa te whānui o te puna pītara noho papa o Aotearoa. Engari he wāhi ahurei tonu a Aotearoa, i te mea neke atu i te 50 ngā puninga o Aotearoa (e 60% o ngā pītara), kāore e kitea ana i tētahi atu wāhi kotahi nei o te ao. O ērā atu puninga ehara nō konei taketake ake, i ahu mai i Ahitereiria, he puninga māori rānei nō konei me Ahitereiria, nō konei rānei me ētahi atu whenua o te ao.

I Aotearoa nei, ka tautohua nuitia ngā pītara papa i runga anō i ngā āhuatanga e whai ake nei: te roa, 1.0–39.0 mm; te uriuri o te tae (he pango, he parauri te nuinga); ngā kahu parirau, he tino ruarua ngā mea kōiraira; te tuarā, he huruhuru kore; te upoko, he whāiti ake i te papatua pohomua; te waha, he pakari tonu, he koi ngā pito; ngā karu, kāore i tino iti, kāore rānei i tino rahi; ngā pūhihi, me te miro te hanga, me te hei rānei kua tuia atu he kākano ki runga, 11 ngā wāhanga; te papatua pohomua, he whāiti ake i ngā kahu parirau, he āhua nekeneke anō; ngā waewae, he roa, he tōhihi, he pai mō te oma; te wāhanga whakamutunga o ngā waewae, e 5 ngā wāhanga iti; ngā kahu parirau, kua hono tahi, he haenga anō kei te mata; ngā parirau, he rite ki te kiriuhi, he tino poto, he toenga parirau kau. He māmā te tautohu i te nuinga o ngā pītara nei i a rātou e ora ana, i te rerekē o tā rātou karapetapeta haere i te papa.

He kaha rongo te whānau Carabidae i ngā hanga rerekē i tō rātou taiao, ā, koinā i whakamahia ai hei waitohu koiora, e whakatauria ai te huhuatanga koiora o ngā pūnaha hauropi, e kitea ai te kaha o ngā pānga o te whakarerekē i te takoto o te whenua, e whakatauria ai te ora o te taiao, e matapaetia ai te hua o ngā rerekētanga i te āhua o ngā rangi, e kōwhiria ai ngā wāhi pai hei papa rāhui, e whakatauria ai te āhua o ngā oneone i te ngahere. Ka taea anō te whakamahi hei patu i ngā pepeke kino (hei tauira, ngā anuhe). I ngā rā kei te tū mai, ka kaha ake pea te whakamahi i ngā pītara noho papa hei kaiwhakataki koiora, hei patu i ngā pepeke kino (e tino hāngai ana ki ngā pepeke noho oneone), hei here rānei i ngā taru (arā, ngā kākano o aua taru). I Aotearoa nei, kua tohua e ngā ringa koiora tiaki taiao te maha tonu o ngā momo pītara noho papa (ko ngā mea nui ngā mea e kaha ana te arohia), hei momo e onge ana, e mōrearea ana rānei, ā, e tika ana kia āta tiakina.

Kua tuhia tēnei kōrero mā ngā tohunga me ērā o tātou kāore e tino tohunga ana ki ngā aitanga a pepeke; ko te tūmanako he āwhina nui kei konei mō ngā mahi tautohu me ngā mahi kohikohi pārongo. Ko te whāinga, he whakatakoto tuatahi i tētahi tirohanga whānui ngā momo me ngā momo iti 134 nō ngā iwi Cicindelini, Pamborini, Amarotypini, Migadopini, Clivinini, Moriomorphini, me Trechini. He takahanga whakamua anō tēnei i te ara whakatutuki i te wawata o ngā kautuhi kia tau tētahi māramatanga tuawhiti nei e pā ana ki ngā pītara noho papa o Aotearoa, kia wawe anō te puta, me te hora i ngā pārongo maha tonu hei whāwhā mā te iti, mā te rahi.

Originally translated by H. Jacob, Ōtaki, for Fauna N.Z. 60; updated

Cicindelini. Kei konei ngā tātaka; e rua ngā puninga o konei taketake ake, 16 hoki ngā momo taketake ake, kitea ai i ngā moutere o Te Ika a Māui, o Te Waipounamu me Rakiura. Ko te nuinga o ngā momo o Aotearoa o ēnei pītaea he haere awatea, ā, ka noho i te matahuhuatanga o ngā wāhi noho pēnei i ngā takutaki one me ngā hiwi onepū, i ngā tahataha awa, i ngā pārae me ngā taha huarahi. Ka mōhiotia ēnei pepeke whakamīharo nā te kano maitai o te tinana, nā ngā waewae huruhuru, nā ngā karu tino nui, nā te waha, he pakari tonu, he koi ngā pito, me ētahi tohu kōtea kei ngā kahu parirau. He konihi horopetapeta ngā kātua me ngā torongū, ko te pōpokorua tētahi tino kai. Noho ai te torongū i tāna rua hōhonu i keri ai ki te one, ka tāpapa ia i te waha tonu o taua rua me te piri ngā matau takirua e rua i tana puku ki te pātū me te tatari i reira ki ngā koiora e kai nei ia kia haere mai.

Pamborini. Ko te kanohi o tēnei iwi ko te kai-ngata taketake ake a Fairburn (Maoripamborus fairburni), he momo taketake nō Aotearoa nei, kitea ai i te pito whaka-te-raki anake o Te Ika-a-Māui. He haere pō tēnei pītara, ā, ka noho i te ngahere i raro i ngā poro rākau takoto me ngā manga kua ngahoro. He tino pepeke whakamīharo, pepeke rerekore, ā, mā tōna upoko roroa me ngā wāhanga o tōna waha, kua urutau hei kai ngata, e mōhiotia ai.

Amarotypini. E mōhiotia ana tēnei iwi i Aotearoa anake, nā tētahi puninga taketake nō Aotearoa kotahi, me tētahi momo kotahi (Amarotypus edwardsii) e noho ana i Te Ika-a-Māui, i Te Waipounamu me Rakiura. Ka mōhiotia wawetia tēnei pītara rerekore nā tōna kano maitai, kano kōuraura, me tōna āhua porohita-tītaha. He haere pō ia, he huna i te awatea i raro i te peha o ngā tawhai o te tonga ina ora ēnei rākau. Ina whakaohongia, ka ngahoro tēnei pītara ki te papa, ka kona hoki tōna haunga.

Migadopini. Ka kitea ēnei pepeke i Aotearoa, i Ahitereiria, i ngā moutere Falkland, me te tonga o Te Tonga o Amerika. E toru ngā puninga nō Aotearoa taketake i Aotearoa, ā, 18 ngā momo. Ko ētahi o aua momo ka kitea i ngā moutere o Te Moana-o-te-Tonga anake (Antipodes, Motu Maha [Aucklands]). Ko te nuinga he māhorahora te noho, kei ngā rohe o Te Waipounamu me Rakiura. Noho ai ēnei tātaka i te taha o te hāroto me te pipītanga wai e pae ana i te ngahere, i te pārae o ngā maunga, i te pātītī o ngā maunga hunuhunu rānei. He noho ā-rōpū, he haere pō te āhua, ā, he huna i te awatea i raro i te kōhatu ēnei pītara. He rerekore, he konihi hoki ēnei pepeke.

Clivinini. Kitea ai tēnei iwi puta noa i te ao. E mōhiotia ana ngā pītara Clivinini ki Aotearoa nā te puninga kotahi (Clivina) me ētahi atu momo e whā i kawea mai i Ahitereiria ka kitea i ngā moutere o Te Ika-a-Māui me te Waipounamu. Ka mōhiotia ngā pītara kumu-pīnanaki mā tō rātou tinana whāiti nei te hope, mā ngā peke whai toronga āhua rite ki te maikara, me ō rātou waha tino pakari te hanga. He noho ā-rōpū ēnei pītara, he haere pō, ka noho i ngā wāhi mākū, mākūkū rānei, ka huna i ō rātou rua i te awatea, ā, ka rere horo ki ngā rama hiko i te pō.

Rhysodini. E whā ngā puninga, e ono ngā momo pītara peha rākau kurehe, he taketake nō Aotearoa, e mōhiotia ana i Aotearoa. He pouri te kano, ā, he hope kikini, he porotaka ngā tinana, ā, ko ngā ihiihi he rite ki te pata kākano. E rima ngā momo o ngā momo e ono nō Aotearoa ka kitea i te wāhanga whaka-te-raki o Te Ika ā-Māui anake, ā, ko te tuaono ka whātoro tōna nōhanga ki ngā rohe whaka-te-raki o te Waipounamu. Ka kitea ēnei pītara i roto i ngā poro rākau takoto, i ngā rākau mate e tū tonu ana, i ngā tumu rākau, i ngā paiaka rākau, i raro hoki i te peha rākau marara. Kua kitea ēnei pītara e kai ana i ngā puruheka hāware, i ngā harore rānei.

Moriomorphini. Ka noho tēnei iwi i te rohe nui tonu o Ahitereiria, i ngā moutere o Te Moana-nui-a-Kiwa, me te tonga o Amerika ki te Tonga. Noho ai ngā puninga e whitu o Aotearoa me ōna momo whāiti 48 o tēnei pepeke i Te-Ika-ā-Māui me Te Waipounamu anake, ā, he momo taketake nō Aotearoa, hāunga te momo kotahi i kawea mai i te rohe nui tonu o Ahitereiria. He rerekore te nuinga, he haere pō, ā, he konihi, te āhua nei. He noho i te ngahere ēnei pepeke, i te pārae, i ngā hiwi onepū o te takutai, i te takiwā hoki o ngā pūkaki. Ka kitea puta noa i te rā katoa i roto i te pūranga rau rākau, i raro rānei i te poro rākau, i te manga ngahoro rānei, me te kōhatu. Ko ētahi o ēnei momo he pikipiki rākau i ētahi wā. He koropuku tonu, he porohita-tītaha hoki te hanga o ngā kahu parirau o ngā momo maha, e kīa ai te āhua he “tuarā tuapuku”. E mōhiotia ana te puninga nui rawa (Trichopsida) nā ngā momo 18 ka kitea i ngā rohe ki te tonga o Te Ika-ā-Māui me Te Waipounamu. He ahurei tonu tēnei puninga, inā hoki tōna ngutu whāwhā whai wehenga whakamutunga pūhuruhuru. Hei ētahi momo he ngoikore noa ngā karu, he pupuhi tonu te rae, he kōtea, he pāraharaha te tinana, he huruhuru roroa hei whakakapi. Te āhua nei he noho i raro i te whenua ēnei. Ko ētahi momo mā ngā tikanga horoi oneone anake e kohia ai.

Trechini. Ko ngā rerenga o tēnei iwi, 11 ngā puninga, e 34 ngā momo rerekore, ko te rohe o ēnei mai i Te Ika-ā-Māui ki ngā moutere o Te Moana-o-Te-Tonga. Nō Aotearoa taketake ngā kanohi katoa o tēnei rōpū, hāunga anō tētahi, ka kitea hoki tērā i ngā moutere Falkland, i te Moutere o South Georgia, me Patagonia. Ko te nuinga o ōna momo he noho ana, he maha tonu hoki he noho ki te tahataha awa, ko ētahi anō he noho i te takutaki moana, inā koa i raro i ngā kōhatu, i roto tahora kirikiri hoki. Kotahi anō te momo ka noho i roto i te paraumu me te pūranga rau rākau i ngā ngahere tawhai o te tonga. Ko te nuinga o ngā momo noho ana he kōtea te kano, he pāraharaha te tinana, he kore karu, he roa ngā hihi me ngā wae. Te āhua nei he konihi ngā momo o tēnei iwi. Ko te momo matahuhua rawa ko Duvaliomimus, 13 ōna momo, e rua ngā momo whāiti; he noho ā-rōpū, he haere pō, he huna i te awatea i raro i te kōhatu, i roto hoki i ngā kirikiri.

Translation by Piripi Walker, Whakatiki


Purchase this publication