Landcare Research - Manaaki Whenua

Landcare-Research -Manaaki Whenua

FNZ 57 - Apoidea (Insecta: Hymenoptera) - Māori summary

Donovan, BJ 2007. Apoidea (Insecta: Hymenoptera). Fauna of New Zealand 57, 295 pages.
( ISSN 0111-5383 (print), ; no. 57. ISBN 978-0-478-09389-6 (print), ). Published 07 Sep 2007
ZooBank: http://zoobank.org/References/B2070E05-13B6-4CBF-9A0A-0ACE40FA4796

Māori summary — He Whakarāpopototanga

Ngā Pī

Kāōre i pērā rawa te muramura o ngā tae o ngā pī ka kitea i Aotearoa, kāore hoki he āhuatanga kōhure ina whakaritea ki te huhua o ngā momo o te pī ka kitea i te maha atu o ngā whenua he rite te rahi ki Aotearoa. Hāunga anō ngā kuini pī rorohū, he rahi, he tetere, ka wawe te mōhiotia atu e te nuinga o te tangata. Ko ngā momo māori hei titiro atu e rere ana, he āhua rite kē ki te rango. Ko ngā pī honi kei pōhēhētia he wāpi nō te whānau Vespidae. Ko ngā wā anake e kitea ai e te tangata, kia puta ake nei ngā kōhanga ahuahu ki te oneone o te pātītī, ki ngā ara kāinga e noho hīrakore ana, ki ngā māra, me ngā tāhuna o te tahamoana e pāina rā ana pea ētahi tāngata. Heoi anō, i Aotearoa ko tētahi āhuatanga e mōhiotia ai ngā pī uwha (kaua ngā kuini pī honi) me te hunga kaimahi pī rorohū, pī honi, ko tō rātou kohi miere kohi hae hei kai mā rātou ko ā rātou uri. I te wā e kohi hae ana me te miere, ka mauria ngā pata hae atu i ngā hematoa ngā wāhanga toa o te puāwai, ki ngā tauhae ngā wāhanga uwha, e kīia nei ko te tukanga ruinga hae. Kātahi ngā pata hae kei ngā hematoa ka tīnaku, ā nāwai ka puta ko ngā kākano, ko ngā hua. He tino kaupapa hoki te whai kākano kia mauritau tonu ai ā tātou tipu māori me ā tātou tipu rāwaho. Ā, mō te nuinga o ngā tipu māra nui te wāriu arumoni ko ngā pī ngā tino kairuihae. Nā te noho paihere o te pī ki ngā puāwai hei pātaka kai, i tua atu i ētahi atu rōpū pepeke ko tō rātou rōpū te mutunga kē mai o ngā kairuihae. Nā reira rātou e kīia ai ko te momo pupuri i te mana i roto i te tukanga e hanga mai ai ngā kākano me ngā hua. Kāore ko te katoa o ngā āhuatanga o te pī i pai. Ko tātou katoa pea kua werohia e te pī honi, e te pī rorohū rānei, e hia rau ka tirohia e te rata ia tau ā, he wā anō e mate ai tētahi tangata. Arā anō pea ko te kaha ake o te whakaputa kākano a ētahi taru. Engari tērā e mōhio pai ana te nuinga o ngāi tangata ko tā te pī honi he mahi miere me te wākihi arā te ware pī, ā me te tiere ariki. Kua kaha ake te kitea he tino kairuihae ngā pī (ērā i whakaurua mai me ngā pī māori) o ngā māra kai whai wāriu rawa atu arā te huakiwi, te aniana, ka kore hoki he huānga kua tino raru te taha arumoni.

Nā te rite o te āhua o te nuinga o ā tātou pī māori ki te rango e kore ai e mōhiotia he pī tūturu e te marea tūmatanui, engari i roto i te rōpū o ngā momo pūhuruhuru nei ko te tino riterite o ētahi momo ka uaua tonu te tautuhia e ngā kaimātai pepeke hoki.

I tēnei wā, 41 ngā momo pī e mōhiotia ana i te whenua nei o Aotearoa, 27 o ēnei he toiwhenua, arā ka kitea i Aotearoa anake, ka mutu 14 o ēnei he hōu ki te ao pūtaiao. E rima atu ngā momo kei Ahitereiria hoki me te mōhiotia i pūtake mai i reira, kotahi atu momo i pūtake mai i Ūropi, me ngā momo e waru he mea āta whakauru mai nō te Tuakoi Raki. O ngā momo toiwhenua, 18 e kīia ana he pērā tahi te tūāuri i ētahi atu ahakoa ko hea. E rima ngā momo nā tūpono noa rāua ko tangata i tae mai ai ki Aotearoa, e waru ngā momo he kaupapa i whakaurua mai ai. He maha ake ngā pī rāwaho kei Aotearoa nei i te nuinga o ngā whenua, ka mutu ko ētahi o ēnei momo, arā te pī honi kei mua kē te whanaketanga. Ko te wāhi ki ngā pī māori kua tau mai ētahi kaiwhakataetae i te miere, he hou, he maha hoki, me te aha anō e angitū ana ngā pī māori i roto i tēnei whakataetae. Tērā hoki kua tau mai ētahi hoariri hōu ki mua i a rātou, i whakaurua mai i te taha o te pī honi me te pi rorohū, he pānga e puta ana ki te pī honi me te pī rorohū engari kaua ki ngā pī māori.

I tua atu i te tautuhi i te katoa o ngā momo pī i Aotearoa, e whakatakoto ana te arotakenga nei i tētahi kī, i ētahi tānga whakaahua, ētahi whakaahua tūturu e taea ai ngā tautauira te tautuhi, ka whakaatu hoki i ngā takiwā i kitea ai ia momo me tēhea wā o te tau i puta ai. E rārangi mai ana ngā puāwai katoa i whai wāhi atu ngā momo, kua tuhia mai ngā hoariri o ia momo pī, kua whakaatuhia ngā pārongo koiora katoa e mōhiotia ana, me ngā āhuatanga hoki o te kaitiakitanga.

Ko ngā pī katoa ka hanga kōhanga, ka manaaki i ngā āhuatanga o te noho ora i te kōhanga nō reira me whai rātou i ētahi tikanga e taea ai te whakaputa uri. Ko ngā momo e whai āhuatanga pāpori ana arā, te noho tahi o ngā pakeke i ngā kōhanga, te tiaki kōhunga, te whakawhiti mōhiotanga a ngā pī honi mō ngā wāhi pai hei hanga kōhanga, te tawhiti, te ahunga e kitea ai ngā puāwai he rahi te hae me te miere. He tata ake ēnei mahi ki a te tangata i ētahi atu pepeke, me kī te nuinga o ngā kararehe. Ko te wawata nā te puta o tēnei pārongo ki te tānga kotahi ka kaha ake te arongia, te rangahautia o tēnei rōpū pepeke mīharo, whai take.

Translation by: W. Te Rakihawea, Ngaruawahia

Purchase this publication