Landcare Research - Manaaki Whenua

Landcare-Research -Manaaki Whenua

Ngā Harore o Aotearoa. Kupu Whakataki

Ko ngā harore o Aotearoa, he wāhanga whakamere, he wāhanga tāpua hoki o te koiora kanorau o Aotearoa. Nā te noho motuhake o te whenua nei mō ngā tau 50 miriona neke atu rānei kua hipa, i puta ai te kōhure o ngā momo katoa o te huinga o ngā momo kararehe, tipu hoki o Aotearoa nei, ā, he pērā anō hoki ngā harore. Ko te harore putiputi, puapuatai me te harore kahurangi werewere kokako, e whakaaturia ana i roto i te tauira Māori kei te whārangi o mua, he momo e rua noa iho o ngā momo harore ata huhua.  Kei te tangata whenua o Aotearoa ētahi tikanga tuku iho e pā ana ki te whakamahinga o ētahi o ngā momo harore mai i te kai, te rongoā, te whakakā ahi tae atu ki te whakapaipai.

Kei roto i te harore ngā aho e tuitui nei i te rauwiringa kaiao. Ko te harore te kaihangarua nui, e whakapirau ana i te tipu me te kararehe kua mate, nā reira e tuku ana i te whakamōmona ki ētahi atu kaiao. He maha ngā harore e hono ana ki ngā tipu me ngā kararehe. Ko te nuinga o ngā mate ā-tipu i taketake mai i ngā harore, ā, ko tētahi o ngā arotahi matua a ngā mana ārai, kei tūpono mai ētahi mate anō ki roto i tō tātau whenua. Nā te mea, ko te taketake o te nuinga o āna hokonga ki tai, he hua tuatahi (rākau, hua rākau, mīti, wūru, hua miraka kau), he mea tuatahi ki Aotearoa te whakahaere tika i ngā mate e pā ana ki ngā kararehe me ngā tipu e tāmatatia ana, i tīmata mai i te harore. Ko tērā atu hononga matua o te harore ki ngā tipu, he hononga tauawhiawhi, motuhake ki ngā aka; e āwhina ana te harore i te nuinga o ngā tipu ki te kai i te whakamōmona mai i te oneone i ngā harore e whiwhi ana ki ngā warowaihā ka puta mai i te pātātoko o ngā rau o te tipu.

I whakatakina te harore e ngā kaimātai pūtaiao harore o Aotearoa nei, i ētahi wā i te rautau 19, ā, mai i te tīmatatanga o te rautau 20 ka kaha kē ake te whakataki a te hunga kaimātai pūtaiao; engari, nā te maha rawa o ngā momo harore (ko te whakapae, ka eke atu i te 20,000 ngā momo harore) he hauwhā noa iho o ngā momo harore kua tuhia. Ko Manaaki Whenua, me tōna rōpū tōmua Te Tari Rangahau Pūtaiao, Ahumahi (DSIR), e herea ana ki te rangahau i te harore, ā, ko ia hoki te kaitiaki o te Kohikohinga Harore o Aotearoa (PDD) me te Kohikohinga Moromoroiti Tipu ā-Ao (ICMP), kei Tāmaki-makau-rau.

Ko te wāhanga haere tonu "Ngā Harore o Aotearoa" he whakamārama me te āta arowā i ngā rōpū harore tae atu ki te hātepe tautuhi me te waitohu kaiao, ngā whakaaturanga, me ngā pikitia.  He whānui te tautuhi i te Harore, kia uru mai te harore tūturu (Harore Mātāmuatanga) me ētahi atu rōpū kua roa nei e whakatakina ana e ngā kaimātai pūtaiao harore ahakoa, e whakaarohia ana i tēnei wā, he momo ēnei nō ngā Mātāmuatanga Chromista me te Protozoa. Kei roto ngā harore tūturu me ngā momo rāwaho.  Kei roto i ngā kaituhi ētahi kaimātai pūtaiao harore o tāwāhi, e whakaata ana i te āwhina o ngā rāwaho ki te whakataki harore o Aotearoa.